Canh bạc ô tô điện của Trung Quốc: Bắt chước phương Tây hay tìm lối đi riêng?

Khi đến Phật Sơn, bạn sẽ thấy hàng chục toà nhà cao tầng mọc lên từ những khu vực như Khu Xe Năng lượng Mới Thuận Đức đang hình thành trong lòng thành phố, đây cũng là một phần của trung tâm sản xuất phía Nam Trung Quốc. Quan chức địa phương tự hào rằng trung tâm kế hoạch chuyên về cho việc nghiên cứu và sản xuất xe điện sau khi hoàn thành có thể mang về 100 tỷ NDT (355 nghìn tỷ VND) doanh thu cho kinh tế của địa phương.

Trung Quốc muốn trở thành một siêu thị trường ô tô điện

Thuận Đức là một trong ít nhất 20 phiên bản trung tâm điện tử của Detroit đang được xây dựng khi Trung Quốc đang phát triển toàn diện một công nghệ dự kiến sẽ bán ra với số lượng kỳ lục trong năm nay. Chủ tịch Tập Cận Bình mong muốn 500 nhà sản xuất xe điện quốc gia trở thành “nam châm” cho các ngành công nghiệp phụ trợ khi ông đẩy mạnh xây dựng một siêu cường quốc về sản xuất cho đến năm 2020. Kế hoạch chi tiết này nhằm đưa Trung Quốc trở thành một quốc gia tự chủ và đa dạng hóa một môi trường đầu tư đang bị chi phối quá mạnh bởi thị trường chứng khoán và bất động sản không ổn định. Kế hoạch này cũng là một trong những nguyên nhân chính cho cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung.

Những địa phương mong muốn chuyển mình về kinh tế đều rất ủng hộ dự án này và muốn trở thành một phần của dự án. Họ cho thuê đất với giá rẻ, phá vỡ các hàng rào thuế quan và trợ cấp nhà ở cho những nhà sản xuất xe, nhà cung cấp phụ tùng và các phòng thí nghiệm kỹ thuật với mong muốn sẽ thu hút và tạo ra được hàng nghìn công việc công nghệ cao trong lĩnh vực sản xuất xe điện đang phát triển.

“Ngành công nghiệp xe năng lượng mới là một vụ đánh cược mà chính quyền địa phương không thể từ chối”, ông He Xiaopeng cho biết, chủ tịch Xpeng Motors Technology, một doanh nghiệp start-up được nhận đầu tư từ tập đoàn thương mại điện tử Alibaba và tập đoàn Công nghệ Foxconn của Đài Loan. “Một nhà sản xuất xe điện thành công có thể thu hút ít nhất 200 công ty trong chuỗi công nghiệp đến một tỉnh”.

• Chiến tranh thương mại leo thang, các hãng xe Trung Quốc chùn bước trước thị trường Hoa Kỳ

Số tiền đầu tư cho hoạt động phát triển những khu xe điện đến nay là khoảng 209 tỷ NDT (709 nghìn tỷ VND) – tương đương 30 tỷ USD – theo tính toán của Bloomberg dựa trên những thông báo công khai. Các cam kết bao gồm từ đầu tư tài sản cố định đến chi phát triển từ nhà sản xuất, vốn tư nhân và các tổ chức được chính quyền địa phương hỗ trợ.

Một trung tâm khác bao gồm dự án của Geely Automobile Holdings về nghiên cứu và sản xuất có trụ sở ở Nghĩa Ô, Khu Sinh Thái Xe LeEco ở Hồ Châu và Khu Lái Tự động ở Hạ Môn.

Các khu này hoạt động theo mô hình nền kinh tế chỉ huy điển hình của Trung Quốc. Sự tích cực hăng hái với việc xây dựng một ngành công nghiệp cá biệt của các quan chức cấp cao chính phủ đã lan đến cả các vùng ngoại thành, những nơi thường gợi nhớ đến bộ phim “Vùng đất Ước Mơ”: hãy cứ xây dựng đi rồi người ta sẽ đến. Các địa phương thường xây dựng lên những khu công nghiệp, các tòa chung cư và trường học, đưa ra các ưu đãi và hy vọng các doanh nghiệp sẽ đến và đón lấy cơ hội.

Điều này đang xảy ở một nơi cách Bắc Kinh khoảng 1 tiếng đi xe, đây là nơi chính phủ xây dựng một Khu Huy động Vốn trở thành một trung tâm cho thị trường vốn tư nhân trị giá gần 2 nghìn tỷ USD. Hơn chục khu như thế này được thiết kế như những trung tâm tài chính nằm rải rác khắp đất nước.

Theo số liệu từ Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế và Chiến lược ở Washington, giữa năm 2009 và năm 2017, Trung Quốc đã chi hơn 36,5 tỷ USD hỗ trợ cho hoạt động buôn bán xe điện. Hiện tại Trung Quốc chiếm hơn một nửa tổng doanh số bán xe điện trên toàn thế giới.

Việc đô thị hóa nhanh chóng ở Trung Quốc đã làm cho đất đai trở nên khan hiếm, dẫn đến việc tăng giá nhà đất và buộc chính quyền phải áp dụng luật đất đai khắt khe hơn. Thông qua những cam kết về xe điện, chính quyền địa phương có thể dễ dàng xin chính phủ trung ương cấp phép tái phát triển đất nông nghiệp hiếm và đưa ra giá thấp hơn giá tị trường nhằm thu hút những người thuê nhà thương mại. Điều này đang thu hút một trong những nhà phát triển lớn nhất cả nước, bao gồm Công ty Country Garden Holdings và Tập đoàn Evergrande Trung Quốc.

Chủ tịch Thành phố Thuận Đức, ông Zhu Wei đã cho biết vào năm ngoái thành phố đã đưa ra những chính sách và dịch vụ thuận lợi cho khu vực Xe điện Mới bởi vì đây là ngành công nghiệp mới nổi chiến lược, Nhật báo Phật Sơn cho biết.

Khu Xe điện Mới ở Thuận Sơn đang được xây dựng bởi Country Garden, nhà phát triển lớn nhất Trung Quốc. Để giành quyền thi hành dự án này, công ty hứa hẹn sẽ thu hút các doanh nghiệp phụ trợ cho xe điện đến đây và đạt được mực tiêu doanh thu thuế.

“Chuỗi công nghiệp hoàn thiện hơn so với hoạt động sản xuất xe”, ông Liu Wei - người giám sát dự án cho Country Garden cho biết. “Chúng tôi đều nhận thức được rõ rằng cơn sốt sẽ dần hạ nhiệt, nhưng một số công ty mới sẽ có có hội phát triển, đó chính là những người mà chúng tôi muốn tập trung lại”.

Xe điện được xếp bên cạnh nhà máy của GM tại Trung Quốc

Theo một nghiên cứu của China Real Estate Information Corp vào năm ngoái thì giá của những khu vực mà được coi là “đặc khu nhỏ” rẻ hơn khoảng 49% so với các khu liền kề.

Điều này giúp Country Garden giảm giá cho thuê văn phòng chỉ bằng 25% so với trên thị trường. Và những doanh nghiệp này cần những lao động có tay nghề, nên chính phủ đã đưa ra các khoản hỗ trợ lên đến 6 triệu NDT (3,4 tỷ VND) để giúp người lao động có thể mua nhà.

Ông Cui Dongshu, Tổng Thư ký Hiệp hội Xe Con Trung Quốc cho biết “Các khu này có ít nhất một nguồn tài nguyên quan trọng khiến cho các nhà sản xuất và nhà cung ứng xe điện mong muốn sở hữu, đó là đất đai. Điều này sẽ thu hút các doanh nghiệp chuyển đến một cách tự nhiên”.

Ông Zeng cho biết: “Các chính phủ trên toàn thế giới đều đang hỗ trợ phát triển xe điện. Chính phủ Mỹ đã hỗ trợ các hoạt động mua xe điện và tiểu bang Nevada đã thông qua khoản tiền hỗ trợ 1,3 tỷ USD cho công ty Tesla Inc. nhằm xây dựng nhà máy pin Gigafactory ở đây.”

Đến nay, Country Garden đã thu hút công ty khởi nghiệp Youxia Motors, doanh nghiệp sản xuất xe Zoominbot Automotive Technologu Bắc Kinh và 57 doanh nghiệp thuê đất khác, bao gồm các viện nghiên cứu và doanh nghiệp đầu tư mạo hiểm. Hơn một nửa trong số các văn phòng có sẵn đã được thuê lại.

Youxia, doanh nghiệp đã thu hút được ít nhất 1,3 tỷ USD và được dự đoán sẽ cho ra mắt mẫu xe đầu tiên trong năm nay, từ chối bình luận.

Khu Xe điện Mới này được quy hoạch rộng 2km2. Bản thảo cho thấy các trường học, bệnh viện và một tuyến tàu điện ngầm đến sân bay và một phiên bản The High Line của New York.

Khu xe điện đang được xây dựng giống như một khu vực bán oto chung của Trung Quốc. Và theo BloombergNEF, trong khi doanh số bán xe điện dự kiến đạt 1,6 triệu xe trong năm nay thì điều này gần như không đủ để giữ cho dây chuyền 500 công ty hoạt động.

Xe điện chỉ chiếm chưa đến 5% tổng doanh số bán xe hạng nhẹ ở Trung Quốc, và chính phủ nước này đang cắt giảm nguồn trợ cấp để thúc đẩy các nhà sản xuất xe đẩy mạnh đổi mới thay vì chỉ chờ nhận trợ cấp.

Những yếu tố này có nhiều nhà nghiên cứu đã thấy được những báo động đỏ trong tương lai.

“Hầu hết những khu xe điện như thế này sẽ thất bại”, ông John Zeng, giám đốc điều hành của LMC Automotive Thượng Hải cho biết. “Làn sóng xây dựng xe điện sẽ đến lúc phải dừng lại. Khi các nhà sản xuất xe điện bị dồn ép thì bong bóng ‘khu xe điện’ sẽ vỡ”.

Khi đến Thuận Đức sẽ dễ dàng nhận ra không một showroom nào ở Country Garden có thể gọi tên được mẫu hoặc kiểu của những chiếc xe đang được treo trên tường. Và ở đây cũng chỉ có một vài hộp giảm tốc xung quanh và hầu hết các văn phòng đều trống trơn, trong các ngày trong tuần.

Trong tháng 1 năm 2018, Country Garden thông báo doanh nghiệp thuê nhà đầu tiên của mình – Công ty sản xuất xe điện Shaanxi J&R Optimum Energy. Nhưng công ty này vẫn đang phải chật vật để trả nợ và dừng hợp tác với Country Garden, buộc nhà phát triển này phải tìm người thay thế nhỏ hơn.

Tuy vậy ông Liu vẫn rất lạc quan vì khu vực đang còn đang trong cơn ngủ mê này sẽ có một ngày tỉnh giấc và trở thành Detroit xe điện của Trung Quốc.

“Tôi công nhận rằng ngành xe điện vẫn còn đang trong quá trình xây dựng”, ông Liu cho biết. “Nhưng chúng tôi đã nhận thức được những thách thức từ hai năm trước, và chúng tôi tự tin rằng chúng tôi có thể thích ứng được với những thay đổi”.